Рыгор Ігнаценка — Лістападнік
Неяк асеннім днём блукаў я са стрэльбай па лесе.
У адным месцы пачуў нейкі нязвыклы енк. Здавалася, быццам нехта злёгку на ляльку націскаў і тая падавала свой голас.
Я асцярожна падышоў да залацістага арэшніку і выглянуў з-за куста.
На невялічкай прагалінцы ляжала струхлелая асіна. А на ёй сойка – прыгожая стракатая птушка. Скача яна ўзбуджана па ствале туды-сюды ды ўвесь час уніз нешта пазірае.
Вось яна, бачу, скокнула на грыб губу, што казырком рос на асіне, пры самай зямлі, ухапілася дзюбкай за нешта шэранькае і пацягнула на сябе. Гэта, шэранькае, жаласліва і заенчыла!
Я прыгледзеўся – зайчык! Сойка цягнула яго за вуха. Звярок не адбіваўся ад птушкі, не спрабаваў уцячы, а толькі ўсё енчыў, нібыта прасіўся, каб яго адпусцілі.
– Ах ты, нахабніца! – абурыўся я і замахнуўся на птушку рукою. – Прэч адсюль!
Сойка стракатай хусцінкай спалохана мільганула над прагалінкай і з крыкам знікла ў хвойніку.
Я падышоў да бураломіны. Зайчык быў зусім яшчэ маленькі і нікуды ад мяне не ўцякаў. Такіх позніх зайчанят паляўнічыя лістападнікамі называюць. Я ўзяў яго ў рукі. Пушысценькі клубочак зусім не баяўся мяне. Я асцярожна пахукаў на яго. Зайчаня прыціснулася да далоні і сцішылася. Толькі зрэдку вялікімі карымі вочкамі бліскала. Але таксама не баязліва, даверліва.
Вельмі мне хацелася гэтага зайчыка дамоў узяць. Вось бы абрадаваліся дзеці такому лясному падарунку. I ўсё ж я ўстрымаўся. Пабаяўся, што кот Барсік, які жыве ў нас, пакрыўдзіць пушысціка.
А каб сойка болей не квапілася на зайчаня, я аднёс яго глыбей у лес і пасадзіў пад густую елачку. Зайчыха-маці знойдзе яго там. Няхай жыве малое, няхай патопча зімою мяккі сняжок!
Источник
Рыгор Ігнаценка — Грыбнік
Грыбы сёлета з’явіліся са спазненнем. Але затое – колькі! Людзі носяць кашамі, кашолкамі, вёдрамі, а іх усё не меншае.
Надышла восень. Ранкамі серабрысты іней дзе-нідзе на страхах забялеў, а грыбы ўсё растуць. Ды якія грыбы! Найбольш баравікі і падасінавікі.
Назбіраў я гэты раз кашолку маладзенькіх падасінавікаў ды іду сабе дахаты. Бачу – бярозавы гаёк. Дай, думаю, зазірну, як там з грыбамі. Зайшоў і вачам не паверыў: баравікоў – хоць касу закладвай.
Што рабіць? Мая кашолка поўная падасінавікаў, але ж і баравікоў шкода пакідаць.
Пастаяў трохі, падумаў, потым высыпаў падасінавікі пад елачку, каб пасля забраць, ды пачаў баравікі збіраць. Пахадзіў па бярэзніку – зноў поўная кашолка.
Прыходжу назаўтра на знаёмае месца. Зірк – нехта мае грыбы на вываратні расклаў. Да таго ж – усе ўгору шапачкамі. Гэта на выпадак дажджу, каб не намоклі.
«Вось табе і на!» – падзівіўся я і прысеў побач на пень. – Хто ж гэта пагаспадарыў тут? Каму мае падасінавічкі спатрэбіліся?»
Я ведаў, што вавёркі любяць грыбы. Нават сушаць на зіму. Але ж яны іх чапляюць на сучках і галінках дрэў. А гэтыя ляжаць на вываратні.
Нечакана ззаду нехта затупаў. Паварочваюся, ажно з залацістага бузінніку нетаропка барсук выходзіць. Мяне ён не бачыць і шыбуе проста да елачкі, дзе засталося яшчэ некалькі маіх падасінавічкаў. Бярэ асцярожна адзін грыбок у зубы і – да вываратня. Паклаў угору шапачкай на шурпатую кару дрэва і за другім патрухаў. Носіць звярок мае грыбы ды задаволена носам сапе.
Нарэшце, на пятым ці мо на шостым заходзе, барсук падслепаватымі вочкамі зірнуў на мяне, спалохана фыркнуў, выпусціў з зубоў грыб, крутануўся – і ў хмызняк. Толькі сухое лісце зашамацела.
Пасмяяўся я з грыбніка і ціха падаўся ў другі бок. Навошта мне гэтыя грыбы? Ці ж мала іх у лесе? Пахаджу якую гадзіну-другую і назбіраю маладзенькіх баравічкоў. А падасінавікі няхай барсуку застаюцца. Халоднай зімою спатрэбяцца.
Источник
Рыгор Ігнаценка — Бабіна лета
Другі тыдзень запар ідзе дождж. Цярушыць і цярушыць, быццам праз сіта. А то часам і ветрам пацягне, ды такім халодным, што пальцы пачынаюць дубець. Здаецца, яшчэ тыдзень-другі – і на змену дажджу пасыплецца снег, ляжа на зямлю мяккім пухам.
Але зусім нечакана дождж перастаў ісці. Выбліснула сонейка. І ўсё навокал ажыло і павесялела.
Дні стаяць ціхія, сонечныя, поўныя мяккай задуменнасці і хараства. У паветры плавае павуцінне. Тонкія серабрыстыя валаконцы асядаюць на зямлю, чапляюцца за хмызы, платы, быльнёг. Зямля набывае матава-белы колер, а валаконцы ўсё ткуцца. Паглядзіш у бязмежнае блакітнае асенняе неба і раптам падасца, быццам вось-вось з яго зараз сыпануцца на зямлю чароўныя песні палявых жаваранкаў.
«Бабіна лета настала», – з замілаваннем кажуць у народзе аб гэтай пары восені.
Адчуўшы цяпло, ажываюць шматлікія заснуўшыя было на зіму насякомыя. Зноў з’яўляюцца стракатыя матылькі, мітусяцца ля чыстых люстраных лужын на лясных дарогах хуткакрылыя стракозы, вылазяць з хадоў-лабірынтаў пагрэцца на сонейку лясныя мурашкі. А часам нават прагудзе над адзінокай кветкай калматы чмель, забалбоча на ўзлессі цецярук-касач.
Нішто жывое не траціць цяпер дарэмна гэтых апошніх залатых дзянькоў. Хто прадбачліва назапашвае на зіму кармы, хто спяшаецца цёплае жыллё ўладкаваць, хто проста жыруе, набіраецца сілы.
Большасць птушак ужо адляцела. Ранкамі ў асеннім небе можна пачуць толькі трубныя галасы апошніх журавоў. Гэтае журботнае курлыканне крылатых вандроўнікаў нельга слухаць без хвалявання. І наўрад ці знойдзецца чалавек, які, пачуўшы гэтыя развітальныя крыкі ў небе, не падыме галавы, не праводзіць журавоў доўгім позіркам.
Але кароткія яны, гэтыя залатыя дзянькі бабінага лета. Глядзіш – зноў схавалася за хмары сонца, падзьмулі вятры, зачасцілі дажджы. І зноў пахаваліся кудысьці падманутыя цяплом усялякія кузуркі, стракозы, мурашкі. У лесе стала ціха і няўтульна.
Бывай, залатая восень!
Источник
Лiтературнае чытанне, 4 класс, Частка 1, Жуковіч М.В., 2018
Лiтературнае чытанне, 4 класс, Частка 1, Жуковіч М.В., 2018.
Фрагмент из книги:
Жыў некалі на свеце адзін музы΄ка. Пачаў ён іграць яшчэ змалку. Бывала, пасучы΄ валоў, зробіць з лазы дудачку ды як зайграе, дык валы ску΄бці траву перастаюць — натапыраць вушы ды слухаюць. У лесе птушкі прыціхнуць, нават жабы ў балоце не крумкаюць.
Паедзе на начлег — там весела: хлопцы і дзяўчаты пяюць, жартуюць — ведама, маладосць. А ноч цёплая, аж па΄рыць. Любата.
БАБІНА ЛЕТА.
Другі тыдзень запар ідзе дождж. Цярушыць і цярушыць, быццам праз сіта. А то часам і ветрам пацягне, ды такім халодным, што пальцы пачынаюць дубець. Здаецца, яшчэ тыдзень-другі — і на змену дажджу пасыплецца снег, ляжа на зямлю мяккім пухам.
Але зусім нечакана дождж перастаў ісці. Выблісну ла сонейка. I ўсё навокал ажыло і павесялела. Дні стаяць ціхія, сонечныя, поўныя мяккай задуменнас ці і хараства. У паветры плавае павуцінне. Тонкія серабрыстыя валаконцы асядаюць на зямлю, чапля юц ца за хмызы, платы, быльнёг. Зямля набывае ма тава-белы колер, а валаконцы ўсё ткуцца. Паглядзіш у бязмежнае блакітнае асенняе неба і раптам падас ца, быццам вось-вось з яго зараз сыпануцца на зямлю чароўныя песні палявых жаваранкаў.
ЗМЕСТ.
Чалавек і прырода.
Народный загадкі пра з’явы прыроды.
Жнівень. Віктар Гардзей.
Бабіна лета. Рыгор Ігнаценка.
Выпаў снег. Іван Грамовіч.
Жаўрук. Уладзімір Ягоўдзік.
Чаму пралескі сінія. Ганна Скаржьінская-Савіцкая.
Усход сонца. Якуб Колас.
Паўтараем, падагульняем, разважаем.
Чалавек і яго род.
Я — беларус. Ніл Гілевіч.
Адкуль пайшоў твой род? Барыс Сачанка.
Вавёрка піша сачыненне. Паводле Алеся Карлюкевіча.
Пошук радаводных крыніц. Уладзімір Ліпскі.
Бацькоўскі парог. Анатоль Грачанікаў.
Паўтараем, ладагульняем, разважаем.
Чалавек і Радзіма.
Люблю цябе, Белая Русь. Уладзімір Карызна.
Беларусь. Паводле Уладзіміра Ліпскага.
Дарагая Беларусь. Пятрусь Броўка.
Бацька гарадоў беларускіх. Паводле Навума Гальпяровіча.
Горад з Белаю вежаю. Паводле Алеся Каско.
Люблю. Канстанцыя Буйло.
Паўтараем, падагулъняем, разважаем.
Чалавек, слова і кніга.
Чаму? Алеся Станюк.
Роднае слова. Артур Вольскі.
У кнігарні. Кастусь Цвірка.
Любіце мову. Леанід Дайнеко.
Прыказкі пра слова і кнігу.
Паўтараем, падагульняем, разважаем.
Чалавек і мастацтва.
Ад куль песня беларуская. Легенда.
Народ і песні. Анатоль Грачанікаў.
Песня і казка. Янка Купала.
Музыка-чарадзей. Беларуская народная казка.
Слуцкія паясы. Мікола Чарняўскі.
Шпачыны канфуз. Эдуард Валасевіч.
Паўтараем, падагулъняем, разважаем.
Спіс выкарыстаных крыніц.
Бесплатно скачать электронную книгу в удобном формате, смотреть и читать:
Скачать книгу Лiтературнае чытанне, 4 класс, Частка 1, Жуковіч М.В., 2018 — fileskachat.com, быстрое и бесплатное скачивание.
Скачать pdf
Ниже можно купить эту книгу по лучшей цене со скидкой с доставкой по всей России. Купить эту книгу
Источник